تجلی شخصیت حلاج در نمایشنامه « ماساة حلاج » صلاح عبدالصبور

صلاح عبدالصبور به عنوان یکی از پیشگامان شعر نو عربی از شعرای بزرگ معاصر مصر است که در طی 50 سال عمر خود ( 1931 – 1981 م ) خدمت فراوانی در عرصه سیاست، اجتماع و ادبیات انجام داد . نمایشنامه « ماساة حلاج » به عنوان بزرگترین اثر ادبی صلاح عبدالصبور دارای جایگاه مهمی در حوزه نمایشنامه های شعری ادبیات معاصر عربی است که عنوانش « الکلمه » و « الموت » است. با بررسی این اثر سعی شده است تا جوانب مختلف آن مورد تحلیل قرار گیرد، چرا که این نمایشنامه در لفافه خود مسائل زیادی را در حوزه سیاست، اجتماع و ادبیات مطرح می کند . صلاح عبدالصبور در جنبه سیاسی و اجتماعی این نمایشنامه با عنوان تراژدی حلاج به نوعی عذاب متفکران معاصر و خفقان حاکم بر فضای اندیشه و سخن را بررسی می کند. او متفکر را در صراع دائم بین شمشیر و کلمه می بیند که به ناچار حقانیت و تاثیر فکر و سخن یک اندیشمند به بهای شهادت او در راه سخنش محقق می گردد. این واقعیت حادثه تاریخی به صلیب کشیده شدن حلاج را برای ما یادآور می شود که در راه سخن و عقیده اش به شهادت رسید . عبدالصبور در قالب این نمایشنامه مفاهیم موجود در جامعه از جمله خیر، شر، فساد، حق، عدالت و نابسامانی در فضای سیاسی و اجتماعی جامعه را بررسی می کند . نمایشنامه « ماساة حلاج » که بر زبان شعر و در قالب شعر نو است زمینه را برای مواجه شدن عبدالصبور با انواع بهتان ها و ناملایمات فراهم می سازد که تحلیل ادبی، فنی، ادبی و مضمونی این اثر جوانب مختلف موضع گیری در مقابل این شاعر بزرگ را آشکار می سازد. این نمایشنامه را می توان «ماساة عبدالصبور» تلقی کرد زیرا مفهوم بارزی را که این نمایشنامه می خواهد هویدا سازد، التزام یا عدم التزام متفکر در اندیشه و عقیده اش می باشد . نمایشنامه « ماساة حلاج » درصدد ایجاد یک رخداد و حادثه که به نوعی شگفتی ایجاد کند، نیست زیرا پایان درام و حادثه کاملا مشهود است و این نکته توجه را به مفاهیم و ارزش های ادبی، مفهومی و مضمونی این اثر معطوف می دارد .